Hafız Hakkı Paşa 10.Kolordu’nun 30 ve 31. Tümenleri’ni Göle yolu üzerinde Rusları takip etmek için yürüyüşe geçirdi. Ancak Çevirme Harekatı planında bu yoktu.
10. Kolordu’nun bu yürüyüşe katılmayan 32.Tümeni zamanında 25-26 Aralık’ta Gaziler çukuruna varıp, 9.Kolordu birliklerine yetişmişti.
Komutanları Hafız Hakkı Paşa’nın emrini yerine getiren kahramanların Sarıkamış yürüyüşü bir destandır.
2140 metre rakımlı Sarıkamış’ta konuşlanmış ve etrafındaki yerleri tahkim etmiş, düşmanı imha etmek için hava gücünden yoksun bir ordunun başka askeri seçeneğinin olmadığını, Eylül 1920’de Sarıkamış ve Kars Harekatı sırasında bir kez daha yaşadık.
Eylül 1920 Harekatı, destan yaratan 3.Ordu yiğitlerinin Sarıkamış yürüyüşünün doğru bir plan olduğunu bir kez daha ispat etti. Şahsi hesaplar içinde bulunanlar bu gerçeği sakladı… Ya da gerçekten kimsenin aklına bunlar gelmedi. Herkes birilerinin kişisel hınç kampanyası sırasında söylediklerini tekrar etti.
Bizim için ölçü Karabekir Paşa’nın yaptıklarıdır. 1920 Eylül’ünde, Karabekir Paşa’da aynı planı uygulamıştır. Demek oluyor ki; Sarıkamış Çevirme Harekatı Planı doğru, uygulaması yanlıştı. Bu yanlışlık 90 bin Mehmetçiğe mal oldu.
Eğer 1914’te Hafız Hakkı’nın yaptığı hatadan ders alınmış olsaydı, 27-28 Eylül 1920’de ikincisi yapılan Sarıkamış kuşatmasına katılan 29. Alayımız yolunu kaybetmez, Kürkçü yönüne gitmezdi. Bu hata 28 Eylül 1920’de Ermeni kuvvetlerinin Sarıkamış önlerinde kuşatılmasını engelledi. Ermeni kuvvetleri de rahatça doğuya, Kars yönüne çekildiler. Bu gerçek bilinmediğinden, bilenlerinde dildiğini zannettiğinden olsa gerek, birileri çıkıp ‘on binlerce can aldı planlardaki yanlış’ diye yazmaktadır.
Kimselere kızgınlığımız ya da dargınlığımız asla yoktur. Amacımız sadece doğrunun bilinmesini, öğrenilmesini sağlamak ezberi bozmak, destan yaratanların hakkını teslim etmektir.
Rusya, Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etti
1 Kasım’da Rusya Osmanlı Devleti’ne savaş ilan edip, 2 Kasım 1914’te Doğu sınırından saldırıya geçti. Rus Çarı 1.Nikola amaçlarını bir bildiri ile açıkladı; ‘Bu savaşın ecdadımız tarafından bize vasiyet edilen tarihi emellerin gerçekleşmesine imkan vereceğine inanıyorum.’
Rus Başkanı Trepov ise; ‘İstanbul ve Çanakkale Boğazları işe İstanbul şehri, Rus milletinin yüzyıllar görmüş samimi amaçlarıdır. Bütün tarihi boyunca beslemiş olduğu bu emeller şimdi gerçekleşmek üzere İngiltere ve Fransa ile yaptığımız anlaşma ile boğazlar ve İstanbul üzerindeki hakkımız tanınmıştır. Rus milleti ne için kanını döktüğünü bilsin!’
3 Kasım 1914 Salı sabahı 14 parçalık İngiliz ve Fransız savaş gemileri, Çanakkale Boğazı’nın Akdeniz girişinde, Gelibolu Yarımadası ucuna, Seddülbahir ve Ertuğrul tabyaları ile Anadolu tarafındaki Kumkale ve Orhaniye tabyalarını bombaladı.
5 Kasım 1914’te İngiltere ve Fransa, Osmanlı’ya savaş ilan ettiler. Rusların 1 Kasım’da savaş ilan etmesinden sonra doğudan Kafkas sınırından saldırıya geçtiler. Bu saldırı, adına Kafkas Cephesi denen ve akıllarda Sarıkamış olarak kalan savaşları başlatmış oldu.
Sarıkamış Cephesi’ne Giresun’dan her biri 3 bin askerden oluşan ve 89 ve 94 Giresun Gönüllü Alayları ile birlikte Giresun ve Şebinkarahisar Jandarma Taburları da katıldılar. Ayrıca Tirebolulu Şehit Yarbay Hüseyin Avni Alpaslan’da “Milo(Çoruh) Müfrezesi” ile birlikte Sarıkamış Savaşı’na katılıp, Ruslara ağır kayıplar verdirdi.
Savaş boyunca Kafkas Cephesi’ne Giresun’dan ayrıca bir depo, 1894-97 doğumlulardan oluşan bir ve 1871-74 doğumlulardan oluşan bir ihtiyat taburu olmak üzere üç tabur daha cepheye gönderilmiştir. 94.Alay ve gönderilen taburlardan geriye 150 kadar Giresunlu kahraman geriye dönebildi. Bu palabıyıklı aslan yapılı cesur yiğitleri eritti. Her biri kurşun attıktan ve cephelerde savaştıktan sonra kimi hastalıktan kimi soğuktan birçoğu şehit olarak kaldılar.
Giresunlu Gönüllü savaşçılar, denizden ateşler saçan cehennemler, karadan lavlar püskürten volkanlar, semadan yıldırımlar yağsa da Erzurum’da donarak yolundan dönmeyeceğine karar vererek geriye dönüş için değil, süngü de soğukta vatanı için can vermek için yola çıktılar. Erzurum-Akşar Boğazı Giresun Şehitliği’nde yatıyorlar.
(Teoman Alpaslan-Topal Osman Ağa)