Bulancak İlçe Merkezine yaklaşık 8 km kadar uzaklığı Acısu deresi kenarındaki ana kaya kütlesi üzerine oyularak yapılmış bir yapı kompleksidir.
Bu kompleks halk arasında at mağarası olarak da anılır. 3 kat şeklinde düzenlenen yapı kompleksi kuzey-güney doğrultusundan birbirleriyle bağlantılı olarak yerleştirilmiş tek nefli üç şapel bir arcosolium mezar ile farklı planlı mekanlardan meydana gelmektedir. Kaliteli bir taş işçiliği gözlenmeyen kompleksin doğuda bulunan giriş cephesi yer yer ana kayanın düzeltilmesi ile vurgulanmıştır.
Zemin katının altında yer alan düzgün olmayan dikdörtgen planlı birkaç mekandan oluşmaktadır. Bu mekanlar bugün büyük oranda toprak ve bitki örtüsü altında kalmıştır. Yapı kompleksinin ana hattını oluşturan birinci katına, kuzey uçta bulunan beşik tonoz örtülü dikdörtgen bir mekan içine yerleştirilmiş düz lentolu bir açıklıktan girilmektedir.
Giriş açıklığının hemen üzerine ise ufak boyutlu bir yuvarlak pencere eklenmiştir. Birinci katta bulunan yan yana konumlandırılmış tüm mekanlar, kuzey-güney doğrultusunda yerleştirilmiş dikdörtgen planlı bir hole bağlanmaktadır. Bu hol zeminde yer alan kot farkı ve aynalı tonozu anımsatan örtüsü ile diğer mekanlardan ayrılmaktadır. Holün kuzey ucundaki girişin batısında arcosolium tipinde bir mezar yer almaktadır. Mezarın ön duvarı bugün tahrip olmuştur. Holün kuzey batısına ise düzgün olmayan dikdörtgen planlı bir mekan eklenmiştir. Düz tavan örtüye sahip olan bu mekanın batı duvarında tek nefli iki şapel yer almaktadır. Bu şapellerden kuzeyde yer alan birinci şapel diğerine göre daha ufak ölçülerdedir. Beşik tonoz örtülü kısmı oldukça dar tutulan şapelin kuzey duvarında yarım daire planlıdır ve naos ile apsis arasındaki ayrım sadece kademelendirilmiş bir kemerle sağlanmıştır. Apsis yarım daire planlı dar bir pencere ile aydınlatılmaktadır. Birinci şapelin güney bitişiğinde yer alan ikinci şapel ise daha büyük ölçülerde olmakla beraber birinci şapelle benzerdir. Yarım daire planlı olan apsis ile naos kademelendirilmiş bir kemerle ayrılmaktadır.
Düz bir seki görünümündeki altar apsis duvarına bitişil olarak ana kayadan oyulmuştur. Apsisin ana penceresi bugün kırıktır. Mevcut izlerden yuvarlak kemerli olduğu düşünülen bu pencerenin solunda daha ufak boyutlu yuvarlak kemerli ikinci bir pencere yer alır. İkinci şapel ile holün güneyine dikdörtgen planlı bir mekan eklenmiştir.
Yapı kompleksinde yer alan üçüncü şapel holün güneyinde yer almaktadır. Şapel diğerlerine nazaran daha büyük olmasından dolayı kompleksin ana kilisesi görünümündedir. Tek nefli olan şapelde naos dikdörtgen planlıdır. Naosun kuzey duvarında holle bağlantıyı sağlayan bir açıklık, güney duvarında ise yapı kompleksinin güney bölümüne bağlantı sağlayan bir kapı yer almaktadır.
Beşik tonoz örtüye sahip olan naosun güney duvarına yuvarlak kemerli, batı duvarına ise dikdörtgen biçimli birer niş yerleştirilmiştir. Naos ile apsis arasında herhangi bir ayrım bulunmamaktadır. Doğuda yer alan apsis yarım daire planlıdır. Apsis duvarının merkezinde dikdörtgen biçimli iki pencere açıklığı yer almaktadır. Pencere açıklıklarından soldaki daha büyük boyutlu olup sonraki bir dönemde alt kısmı kırılarak genişletilmiştir. Pencere açıklıklarından kuzey ve güneyde ise yuvarlak kemerli iki iş yer almaktadır.
Birinci şapelin güneybatısındaki basık kemerli bir açıklıktan yapı kompleksinin güney mekanlarına ulaşılmaktadır. Birbirlerine eklenmiş düzgün olmayan dikdörtgen ve daire planlı mekanlardan oluşan bu bölümün doğu duvarları yıkıktır. Yapı kompleksinin ikinci katını ise dikdörtgen planlı birkaç mekan oluşturmaktadır.
Yapı kompleksinde herhangi bir süsleme öğesine rastlanılmamıştır. Yalnız şapellerde ve holde bulunan sıva tabakası süslemenin en azından bu mekanlarda kullanılmış olabileceğini akla getirmektedir.
Bulancak Acısu Kaya Kilisesi
18 Ocak 2023, Çarşamba - 13:04